Çevireceğiniz kelimenin diğer dilde karşılığı yaksa?!

Çeviri işiyle uğraşan pek çok çevirmenin sıklıkla karşılaştığı bir durum vardır; çevirecek olduğunuz kelimenin diğer dilde karşılığının olmaması. Dinamik yapıya sahip ve devamlı değişim gösteren dillere, gerek kültürel gerekse teknolojik değişmeler sebebiyle pek çok yeni kelime katılmakta ve ya eski kelimeler değişime uğramaktadır. Çeviri yapanlar zaman zaman bir nevi bulmaca çözerler.  Bu durum bazı tercümanlar tarafında can sıkı bazıları tarafından ise gayet eğlenceli bulunabilir. Ben şahsen bunu eğlenceli bulanlar tarafındanım.  Her ne kadar çeviri süreci zor bir süreç olsa da bazen sıkıcı hale gelmektedir.  İşte tamda o zaman yeni ve karşılığı olmayan bir kelimeyle karşılaşmak aynı yeni oyuncağa kavuşmuş bir kedi gibi hissettirir sizi. Bu kelimenin anlamı nedir, kökeni nedir? Yeni mirdi eski midir? Terminoloji midir yoksa gündelik kullanıma ait bir kelime midir? Kafanızda tüm bu sorularla, başlarsınız araştırmaya, soruşturmaya.

Benim bu durumlarda bizzat yaptığım ve naçizane tavsiye edebileceğim birkaç önerim var. Eğer kelimenin anlamını çok iyi bildiğinize eminseniz, bu kelimenin eş anlamlısını kullanmanız gerekmektedir. Bu süreç zarfında olaya biraz yorum katmak gerekebilir. Bu işin biraz zor ve birazda riskli yönüdür.  Eğer ben böyle bir risk almak istemiyorum, her kelimenin temsil ettiği durumlar farklı olabilir diyorsanız başka bir çözüm önerisine geçiyorum. Ben genellikle kelimenin ait olduğu dildeki eş anlamlı kelimeleri bulmaya çalışır ve çevireceğim dildeki karşılığını ararım. Daha sonra anlamını bulduğum bu eş değer kelime ile asıl kelimeyi birlikte google üzerinden aratır ve diğer insanların bu durumda nasıl kelimeler kullandığına bakarım.

Mesela basit bir örnek vereyim, diyelim aradığınız kelime İngilizce “hacker” kelimesi olsun. Bu kelimenin tam anlamını ifade eden Türkçe bir kelime yoktur.  Araştırmaya başladığınızda pek çok tanım bulursunuz;  örneğin izni olmadan başkasının bilgisayar ağına giren kişi, bilgisayar korsanı, sanal alem suçlusu vs… Bu gibi durumlarda, ben kelimenin en çok hangi tanımla kullanıldığına ve çevirdiğim metnin bağlamına dikkat ederim.  Örneğin bu kelime Türkiye’de orijinaline sadık kalınarak değiştirilmeden kullanılan bir kelimedir. Hacker dediğimiz zaman, bilgisayar korsanından bahsettiğimiz hemen hemen herkes tarafından anlaşılır.  Dolayısıyla bu kelimeyi aynen çevirmeden bırakabilirsiniz. Ancak eğer çeviri yaptığınız metnin içeriği bu durumu taşıyamıyorsa, hacker kelimesini bilgisayar korsanı olarak çevirebilirsiniz.  Çeviri yaparken bazen yorum yapmak ve inisiyatif almak gerektirir.

İyi Çevirmeler